Σύνοδος Ειρήνης του Παρισιού (1919)

Η Σύνοδος ειρήνης του Παρισιού, ή Συνδιάσκεψη ειρήνης των Παρισίων (όπως φέρεται επίσημα) του 1919 ήταν πολυεθνής σύνοδος, η οποία οργανώθηκε από τις νικήτριες συμμαχικές δυνάμεις της Αντάντ και των ΗΠΑ στο τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, προκειμένου αφενός να συσταθεί ένας παγκόσμιος σύνδεσμος των εθνών, που θα λάβει την επίσημη ονομασία Κοινωνία των Εθνών και αφετέρου να τεθούν υπό διαπραγμάτευση οι συνθήκες ειρήνης μεταξύ αυτών και των ηττημένων κεντρικών δυνάμεων.

Έναρξη εργασιών

Το Συμβούλιο των Τεσσάρων στη σύνοδο ειρήνης : Λόιντ Τζορτζ, Βιττόριο Ορλάντο, Ζωρζ Κλεμανσώ και Γούντροου Ουίλσον

Η σύνοδος ξεκίνησε ανεπίσημα στις 12 Ιανουαρίου του 1919 (ν.ημ.), στο Παρίσι, στο Μέγαρο του Υπουργείου Εξωτερικών, γνωστό και ως "Μέγαρο Και ντ' Ορσέ", (εκ της θέσης του επί της ομώνυμης προκυμαίας του Σηκουάνα,), και συγκεκριμένα στην "αίθουσα Ωρολογίου" με ανταλλαγή προκαταρκτικών απόψεων του "Ανωτάτου Συμβουλίου", ή "Συμβουλίου των Δέκα", που συγκροτήθηκε από τους πρωθυπουργούς και υπουργούς εξωτερικών της Γαλλίας, Αγγλίας, Ιταλίας, τον πρόεδρο και υπουργό εξωτερικών των ΗΠΑ και από δύο εκπροσώπους της Ιαπωνίας, όπου και καθορίστηκαν οι βασικές αρχές της λειτουργίας της. Έτσι επίσημα ξεκίνησαν οι εργασίες της στις 18 Ιανουαρίου 1919 (ν.ημ.) και ολοκληρώθηκε στις 12 Μαΐου του ίδιου έτους. Στη συνέχεια και για ενάμισι χρόνο αργότερα, ακολούθησαν διάφορες διαβουλεύσεις - διαπραγματεύσεις για την κατάρτιση επιμέρους συνθηκών σύμφωνα με τις ληφθείσες αποφάσεις, οι οποίες και κράτησαν μέχρι τον Αύγουστο του 1920, με κάποιες ενδιάμεσες διακοπές.

Η Συνδιάσκεψη αυτή συγκλήθηκε υπό την προεδρία του πρωθυπουργού της Γαλλίας και με την παρουσία αντιπροσώπων 32 συνολικά κρατών, που συμμετείχαν στον "μεγάλο πόλεμο". Οι αντιπροσωπείες των χωρών που συμμετείχαν ήταν πενταμελείς, ή τετραμελείς, ή τριμελείς, μέχρι και μονομελείς, χωρίς να υπολογίζονται βεβαίως ένας μεγάλος αριθμός συμβούλων, γραμματέων, διερμηνέων κ.λπ. προσώπων που συνόδευαν την κάθε αντιπροσωπεία. Το δε "Συμβούλιο των Δέκα" παρέμεινε ουσιαστικά το κυρίαρχο όργανο της συνδιάσκεψης μέχρι τις 24 Μαρτίου του 1919 όταν και περιορίστηκε σε "Συμβούλιο των Τεσσάρων" δηλαδή μόνο εκ των πρωθυπουργών Γαλλίας, Αγγλίας, Ιταλίας και του προέδρου των ΗΠΑ.

Διεθνής νομιμότητα

Ουσιαστικά το αρχικό "Συμβούλιο των Δέκα" αποτέλεσε τη συνέχεια του διασυμμαχικού Ανωτάτου Συμβουλίου της Αντάντ, που έδρευε κατά τη διάρκεια του πολέμου στο Παρίσι. Εξ αυτού και ο προσδιορισμός της πόλης, όπου συνήλθε η εν λόγω Σύνοδος Ειρήνης. Το Συμβούλιο (της Συνόδου) δεν συγκροτήθηκε με βάση κάποια προηγούμενη διεθνή συνθήκη ή εντολή, αλλά αυτοσυστάθηκε "ἐπὶ τούτῳ" (ad hoc) και με την ισχύ του ισχυρού νικητή.

Όσον αφορά τον διαχωρισμό των χωρών που δια των αντιπροσώπων τους έλαβαν μέρος στη σύνοδο σε "πρωταρχικούς συμμάχους" και σε "σχετιζόμενους", αυτός ήταν τελείως αντιδημοκρατικός, καθώς οι "σχετιζόμενοι" καλούνταν να εκφέρουν γνώμη δια των αντιπροσώπων τους μόνον όταν συζητούνταν θέμα που αφορούσε τα συμφέροντά τους.

Στη διάρκεια αυτής της συνόδου, και μάλιστα στην ίδια αίθουσα συνεδρίασης, στις 25 Φεβρουαρίου αποφασίστηκε η δημιουργία της Κοινωνίας των Εθνών ως διεθνούς οργάνου, το οποίο θα έπρεπε να προηγηθεί και με εντολή του να συγκληθεί η Σύνοδος Ειρήνης. Τελικά, οι συνθήκες που συνομολογήθηκαν με αποφάσεις αυτής της Συνόδου δεν ήταν βεβαίως συνθήκες ειρήνης ή συμφιλίωσης όσο συνθήκες τιμωρίας των ηττημένων που συγκάλυπταν οικονομικά οφέλη ή σφαίρες επιρροής των Μεγάλων Δυνάμεων.

Αποφάσεις

Γενικά οι αποφάσεις που λήφθηκαν περιστράφηκαν κυρίως στο διαμελισμό των τριών κεντρικών αυτοκρατοριών, της Γερμανικής Αυτοκρατορίας, της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας και ειδικότερα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με τη δημιουργία νέων κρατών στην Ευρώπη : όπως επανασύσταση της Πολωνίας, δημιουργία της Τσεχοσλοβακίας και της Γιουγκοσλαβίας καθώς και άλλων χωρών στη Μέση Ανατολή.

Οι γερμανικές αποικίες μοιράστηκαν μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου, της Γαλλίας, του Βελγίου, της Νότιας Αφρικής, των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ιαπωνίας, ενώ η Εγγύς Ανατολή παλαιότερα τουρκική κτήση διαμοιράστηκε σε περιφέρειες που αποδόθηκαν από την Κοινωνία των Εθνών στη Γαλλία και την Αγγλία.

Πολεμικές αποζημιώσεις απαιτήθηκαν από τη Γερμανία, η οποία είδε τα ανατολικά της εδάφη να χάνουν τον θύλακα του Ντάντσιχ που πέρασε στην κατοχή της Πολωνίας.

Συνθήκες

Οι βασικότερες συνθήκες που συνομολογήθηκαν με βάση τις αποφάσεις της Συνδιάσκεψης ειρήνης των Παρισίων του 1919 ήταν κατά χρονολογική σειρά οι:

• Συνθήκη των Βερσαλλιών (Treaty of Versailles), 28 Ιουνίου 1919,
• Συνθήκη του Αγίου Γερμανού (Treaty of Saint-Germain), 10 Σεπτεμβρίου 1919,
• Συνθήκη του Νεϊγύ (Treaty of Neuilly), 27 Νοεμβρίου 1919,
• Συνθήκη του Τριανόν (Treaty of Trianon), 4 Ιουνίου 1920,
• Συνθήκη των Σεβρών (Treaty of Sèvres), το σχέδιο της οποίας υπεγράφη στις 10 Αυγούστου 1920, χωρίς όμως να επικυρωθεί από καμία χώρα, (ακόμα και από την Ελλάδα), η οποία τελικά και αντικαταστάθηκε από τη Συνθήκη της Λωζάνης (Treaty of Lausanne), που συνομολογήθηκε στις 24 Ιουλίου 1923.

Χώρες που εκπροσωπήθηκαν

ΗΠΑ (πρωτ. σύμμαχος) Γαλλία (π.σ.) Μεγάλη Βρετανία (π.σ.) Ιαπωνία (π. σ.) Ιταλία (π.σ.)

Αϊτή Αυστραλία (β. κτήση) Βέλγιο Βολιβία Βραζιλία

Γουατεμάλα Ελλάδα Ινδία (β. κτήση) Ισημερινός Καναδάς (β. κτήση)

Κίνα Κούβα Λιβερία Νέα Ζηλανδία (β. κτήση) Νέα Γη (β. κτήση)

Νικαράγουα Νότια Αφρική (β. κτήση) Ονδούρα Ουρουγουάη Παναμάς

Περού Πολωνία Ρουμανία Σερβία Σιάμ

Τσεχοσλοβακία Χετζάζη

• (π.σ.: πρωταρχικός σύμμαχος)
• (β. κτήση: βρετανική κτήση)

Πηγές

• Δημήτρης Κιτσίκης, Le rôle des experts à la Conférence de la Paix de 1919, Ottawa, Éditions de l'Université d'Ottawa, 1972.
• Δημήτρης Κιτσίκης, Propagande et pressions en politique internationale. La Grèce et ses revendications à la Conférence de la Paix, 1919-1920, Paris, Presses universitaires de France, 1963.
• Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου, τ.15ος, σ.246-247
• Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια" τομ.ΚΑ', σελ.615
• Πάρνελ "Ιστορία του 20ου Αιώνος" έκδ. Χρυσός Τύπος τ.6 Αθήνα 1975, τ.3ος, σ.1058
• Κ. Σακελλαρόπουλος: "Η σκιά της Δύσεως" Αθήναι 1960, σελ.111
• Αντ. Κοραντής: "Διπλωματική Ιστορία της Ευρώπης 1919 - 1955" τομ.4 Αθήναι 1968-1981, τομ.1ος, σελ.3,5,135-138
• Χαραλ. Νικολάου: "Διεθνείς συνθήκες και συμβάσεις" Εκδόσεις Φλώρος, Αθήνα 1996, σελ.259-262.